Ik hoor nu bij de vluchtelingenfamilie

© epa

INTERVIEW - Het klimaat voor vreemdelingen in Nederland is guur en dat baart zorgen, stelt Ruud Lubbers. De nadruk in het politieke debat ligt te veel op aanscherping, beheersing, beperking, versobering. Op kosten en problemen.

Toch viert de voorzitter van de stichting voor vluchteling-studenten UAF vandaag feest. In de Amsterdamse Rode Hoed, met tweehonderd onlangs afgestudeerde vluchtelingen. "Een symbolische plek voor een krachtig signaal", zegt de oud-premier. "In dit debatcentrum wordt veel over problemen gepraat, wij laten de andere kant zien. Dit is het feest van tweehonderd rolmodellen. Deze vluchtelingen, met verschillende achtergronden, met een verscheidenheid aan specialisaties, zijn een verrijking voor de samenleving."

"Deze mensen zijn uit afschuwelijke situaties gevlucht, met afgrijselijke verhalen. En ze zijn hier in Nederland, in dit kille bestuurlijke klimaat, ook niet bepaald in een gespreid bedje welkom geheten. Ik heb zoveel respect voor vluchtelingen, deze mensen hebben zoveel 'ausdauer'. Ze hebben jaren moeten stilzitten en nietsdoen in een asielzoekerscentrum (azc), soms met grote gezinnen in kleine caravans. Maar ze hebben alles overwonnen en zich naar een diploma geknokt. Het zijn geen zielige gevallen, het zijn de-moeite-waard-mensen."

Hij zit in zijn werkkamer, met uitzicht op de Maas. Thuis in Rotterdam. Thuis in de problematiek van het asielbeleid. Hij was, na zijn politieke loopbaan, vijf jaar Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de VN, sinds 2006 is hij voorzitter van het UAF. "Ik maak nu deel uit van de vluchtelingenfamilie", zegt hij. En: "De overheid krijgt deze mensen er niet onder." De politieke familie is zijn familie niet meer, Lubbers neemt duidelijk afstand van de harde toon van het asieldebat, het kille vluchtelingenklimaat.

Het wordt nog erger, ziet hij. Vluchtelingen moeten hun inburgeringscursussen zelf gaan betalen, waardoor ze zich soms nog dieper in de schulden steken, op de maatschappelijke begeleiding wordt flink bezuinigd. Waar te veel obstakels worden opgeworpen, trekt het UAF aan de bel. Lubbers geeft als voorbeeld de voorgenomen bezuiniging van 65 miljoen euro van minister Leers op de opvang: mensen moeten sneller van het azc naar 'gewone' huisvesting in gemeenten. "Vluchtelingen mogen niet meer zelf hun woonplaats kiezen. Zo dreigde een UAF-medicijnenstudent die vanuit azc Almere co-schappen loopt in het Amsterdamse AMC ineens naar Oost-Groningen te worden verhuisd. Zo loop je weer het risico dat een carrière naar de knoppen wordt geholpen, nog meer kapitaalvernietiging."

Hij volgt alles. Van een afstandje. "Ook wij sluiten onze ogen niet voor dingen die fout gaan, voor de ontspoorde jongeren. Hier spreekt de strenge Lubbers, de oud-politicus die in de jaren negentig het hele land over zich heen kreeg voor de gedwongen opsluiting van boefjes in Lubbers-kampementen. Ik ben niet van slappe washandjes en gepamper. Maar de PVV heeft het over massa-immigratie en dat beeld klopt niet. Over bakken mensen die deze kant op komen, aan wie je niets hebt. Zie deze tweehonderd pareltjes... Misschien moeten we volgend jaar de PVV maar eens uitnodigen voor dit afstudeerfeestje."

Vandaag is Leers te gast bij het UAF. "Een moedig man", zegt Lubbers. "Hij zoekt de grenzen van het gedoogakkoord. Deze minister pleit in het tijdschrift Christen Democratische Verkenningen voor een open samenleving. Dat is de visie die ik van hem ken. En dat Rutte dan de telefoon grijpt en vraagt of Gerd een kop koffie met Geert wil drinken... Op het matje geroepen? Gerd Leers is een voortreffelijke judoka. Die staat zijn mannetje op de mat."

Hij kreeg een mailtje van vrienden over een Tibetaans meisje van 11. Zij mag niet naar Nederland komen, naar haar moeder en zus die wel een verblijfsvergunning kregen. "Dan hoor ik: dat zijn de regels. Maar ik heb kleinkinderen. Ik betrap me erop dat ik soms denk: ik ben 72, dat zou te oud moeten zijn om zó boos te worden. Aan de andere kant veroorloof ik me die emoties. Nee, dat is niet de emotie van de oud-politicus. Ook als politicus mag je je gevoelens tonen. In het debat over Sahar zijn die gevoelens van Leers getest. Sahar en haar familie hebben hun vergunningen gekregen. Er is dus ruimte voor redelijkheid, we zijn geen vijanden."

'Talent beter benutten'Het UAF roept het kabinet op de huidige asielprocedure grondig te moderniseren, "opdat het talent dat zich onder veel vluchtelingen bevindt beter tot ontplooiing kan komen". De stichting pleit voor een maximale duur van de procedure (drie jaar), en een snelle toegang tot taalonderwijs (uiterlijk drie maanden na aankomst) en de arbeidsmarkt (binnen zes maanden). Met die ingrepen wordt de procedure toekomstbestendig, stelt het UAF, en het levert een forse besparing op.

Een verdeeld CDA
Lubbers was als informateur betrokken bij de totstandkoming van het huidige kabinet en de gedoogconstructie. Hij ziet dat die de partij splijt. "Je hebt bij de christen-democraten, bij ons - want dit is nog steeds mijn partij, de vierkante koppen: stoer, degelijke, oer-Nederlands volk. Die hebben niet zoveel op met andere culturen of religies. Je hebt ook de kerkmensen die zeer actief zijn bij het vluchtelingenwerk, met asielzoekers. Die zien mede door het CDA de barmhartigheid en humaniteit verdwijnen, dat de solidariteit met de medemens onder druk staat. Dat zie ik ook. Die kritiek is terecht."

De verdeeldheid in het land zie je ook terug op het Binnenhof, zegt Lubbers. "Neem de Kamerleden Sterk en Ferrier: twee prachtige vrouwen, allebei gepassioneerd. Maar het lijkt onmogelijk dat zij in één partij zitten. En toch is het zo. Is er dan nog wel één CDA? Zeker. We gaan met beide dames, met beide stromingen verder: we zullen wel motten."

De verdeeldheid binnen het CDA, en de gedoogconstructie met de PVV, zorgt ervoor dat minister Leers in een spagaat zit, zegt ook Lubbers. "Die gaat steeds meer pijn doen". Dat valt volgens Lubbers ook positief uit te leggen: "Ik zie de minister zoeken naar de ruimte die hij heeft, naar de bewegingen die hij kan maken. Inderdaad, bij zulke oefeningen loop je het risico spieren te scheuren. Maar sorry Gerd, ik heb geen medelijden. Je wist waar je aan begon."